Artemisia

Müzelerde Ä°ncil temalı tabloları incelerken rahatsız hissettiÄŸim o kadar çok ÅŸey görüyorum ki. ÖrneÄŸin ressamların dürüst bir Yahudi’nin karısı olan Susanna’nın (Shoshana) Ä°ncil’de anlatılan öyküsünü betimleme ÅŸekline hem kızıyor, hem de utanıyorum.

Hikâyeye göre yardımcılarına izin veren Susanna, evinin bahçesindeki havuzda yıkanırken kendisinden yaÅŸlı iki adam kadını gözetler. Susanna tam evine girecekken karşısına çıkarlar ve kadına eÄŸer onlarla seviÅŸmezse bahçede genç bir erkekle buluÅŸtuÄŸu dedikodusunu herkese yayacaklarını söylerler. Susanna bu tehditi kabul etmeyince erkekler söylediklerini yapar. Kadına ölüm cezası verilecekken Daniel adında bir adam ortaya çıkar ve yaÅŸlı adamların sorgulanmasını gerektiÄŸini söyler. Ayrı ayrı sorgulanan adamlara Susanna’nın sevgilisiyle hangi aÄŸacın altında buluÅŸtuÄŸu sorulur. Adamlardan biri sakız aÄŸacı olduÄŸunu söyler. DiÄŸeri aÄŸacın meÅŸe olduÄŸunu iddia edince yalanları ortaya çıkar ve Susanna beraat eder. Ä°ki sapık ölümle cezalandırılır.

Bu öykü pek çok ressam tarafından betimlenmiÅŸtir. AÅŸağıda içlerinde Rubens ve Rembrandt’ın Susanna yorumlarının da olduÄŸu rastgele örnekleri görebilirsiniz. Bu tabloları her gördüğümde “HAYIR!” diye bağırmak istiyorum. Lütfen resimlere dikkatle bakın. Bu resimlerde iki sapık tarafından tecavüz ya da ölümü seçmesi için zorlanan bir kadın suratı görebiliyor musunuz? Bu tehditin insana hissettirdiÄŸi “dehÅŸet”i sanatçıların estetik kaygıları ve kimbilir belki de erkeklikleri karşısında kaybediyoruz.

Bu tablolar arasında kadının itiraz eden ve tiksinen ifadesini görebildiÄŸimiz bir tanesi var. 1610 yılında tamamlanan bu tablonun ressamı Ä°talyan Artemisia Gentileschi ve her açıdan ne kadar ilginç ki Artemisia bir kadın. 1593 yılında doÄŸan Gentileschi’nin babası Toskanalı ressam Orazio Gentileschi. Orazio, çocuklarına resim dersi verirken kızının oÄŸullarına göre daha yetenekli olduÄŸunu fark etmiÅŸ ve onun devam etmesine izin vermiÅŸ. Böylece Artemisia, Caravaggio’nun takipçisi Barok ressamlardan biri haline gelebilmiÅŸ.

Bu hafta, bana pek çok ÅŸey öğreten bir platform olan Tumblr’da aÅŸağıdaki çalışma ve yukarıda size anlattığım düşüncelerimi paylaÅŸan bir yazıyla karşılaÅŸtım. Tumblr’da Artemisia’nın Susanna ve YaÅŸlılar tablosuna yapılan restorasyonda Artemisia’nın kadının suratını ilk olarak bambaÅŸka çizdiÄŸinin ortaya çıktığı yazıyordu. Bu suratı gördüğümde gözlerim yerinden oynadı ve çok heyecanlandım. Ama Tumblr’la ilgili ikinci kuralımı uyguladığımda (Tumblr’da yazan hiçbir ÅŸeye güvenme ve mutlaka araÅŸtır) bu bilginin doÄŸru olmadığını gördüm.

Olan ÅŸuydu: Bu eser, sanatçı Kathleen Gilje’e aitti ve “Revised and Restored: The Art of Kathleen Gilje” sergisinde yer almıştı. Gilje hem Gentileschi’nin cesaretine saygısını göstermek, hem onun kendi yaÅŸam öyküsündeki zorluklara dikkat çekmek, hem de kadının o dönemde cesaretle baÅŸlattığını tamamlamak istemiÅŸti.

Kathleen Gilje’nin çalışması çok sarsıcı. Benim de bir kadın ve ona tecavüze yeltenen iki erkeÄŸin hikâyesini anlatan bir tablodan beklentim Gilje’nin Artemisia Gentileschi’nin Susanna ve YaÅŸlılar tablosuna x-ray ile baktığında gördüğünü iddia ettiÄŸi ÅŸey kesinlikle.

Konu Susanna ve YaÅŸlılar ise Artemisia’nın yaÅŸamındaki bir noktayı daha konuÅŸmamız gerekiyor. Artemisia 17 yaşındayken babası, genç kıza, ortak iÅŸler de yaptığı ressam Agostino Tassi’den ders aldırmaya karar verdi. Tassi bu dersler sırasında kıza tecavüz etti. Orazio bu olayı duyduÄŸunda Tassi’yi mahkemeye verdi. Artemisia’ya mahkeme boyunca doÄŸruyu söylediÄŸini teyit etmek için iÅŸkence yaptılar. Mahkeme sonunda Tassi’ye bir sene hapis cezası verildi.

Artemisia’nın tecavüz sonrası yaptığı tablolardan biri de Holofernes’in Başını Kesen Judith. Bu tablodaki kadınların kararlılığı ve çabası kayda deÄŸer. Üçlünün yüz ifadeleriyle Caravaggio’nun ünlü Judith‘indeki ifadeleri karşılaÅŸtırmakta fayda var.

Bu konuda anlatacak daha çok fazla şey olduğunu düşünüp yeni bir paragrafa başladığım şu an fark ettim ki anlatmak istediğim şeyleri bitirdim. Artemisia, kadından ressam olmayacağı düşünülen bir dönemde ressam olabilmiş, kadın olması yüzünden türlü zorluklar yaşamış yine de vazgeçmemiş ve mücadeleye devam etmiş bir kadınmış. Sırf bu yüzden bile onu seviyorum.

Yazıyı Artemisia Gentileschi’nin kendisini iÅŸini yaparken gösterdiÄŸi otoportresiyle bitirelim. Belki baÅŸka bir yazıda kadın ressamları konuÅŸuruz. Ne dersiniz?